H Europeana, η ψηφιακή βιβλιοθήκη που δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εξέδωσε μια διακήρυξη για το public domain (κοινό κτήμα).
Η διακήρυξη ξεκινά με τις ακόλουθες αξιώσεις:
Η Europeana, η ψηφιακή βιβλιοθήκη, μουσείο και αρχείο της Ευρώπης, ανήκει στο κοινό και πρέπει να αντιπροσωπεύει το κοινό συμφέρον.
Το κοινό κτήμα είναι το υλικό από το οποίο η κοινωνία παράγει γνώση και δημιουργεί νέα έργα πολιτισμού.
Το να έχουμε υγιές και αναπτυσσόμενο Κοινό Κτήμα είναι θεμελιώδες για την κοινωνική και οικονομική ευμάρεια της κοινωνίας.
Η ψηφιοποίηση του Κοινού Κτήματος δεν δημιουργεί νέα δικαιώματα επάνω του: έργα που βρίσκονται στο Κοινό Κτήμα σε ανάλογη μορφή συνεχίζουν να είναι Κοινό Κτήμα και όταν έχουν ψηφιοποιηθεί.
Το υπόλοιπο της διακήρυξης αναλύει και επιβεβαιώνει πολλά από τα σημεία που είχα αναφέρει στο σχετικό άρθρο μου NPG vs public domain. Η περίπτωση της National Portrait Gallery του Λονδίνου, αφορούσε την διεκδίκηση από την πινακοθήκη, των πνευματικών δικαιωμάτων (με αντίστοιχη εφαρμογή περιορισμών) για πίνακες ζωγραφικής που είναι κοινό κτήμα καθώς οι δημιουργοί τους έχουν πεθάνει εδώ και αιώνες. Είχα γράψει τότε, “εάν ιδρυτικός σκοπός της πινακοθήκης ήταν να διευκολύνει την πρόσβαση του κοινού σε όλα αυτά τα πορτραίτα, τότε το να θέτει περιορισμούς στον τόπο και χρόνο δημοσίευσης δεν έρχεται σε αντίθεση με τον σκοπό του;” Η Europeana με επιβεβαιώνει διακηρύσσοντας ότι παρόμοιοι οργανισμοί “[…] πρέπει να διασφαλίσουν ότι έργα που είναι Κοινό Κτήμα να είναι προσβάσιμα σε όλη την κοινωνία, κάνοντάς τα διαθέσιμα όσο είναι ευρέως δυνατό. Είναι σημαντικό για τους οργανισμούς μνήμης να αναγνωρίσουν ότι ως φύλακες του κοινού μας πολιτισμού και γνώσης παίζουν κεντρικό ρόλο στο να ενδυναμώσουν την δημιουργικότητα των πολιτών και να παρέχουν τα ακατέργαστα υλικά για την σύγχρονη πολιτισμική, επιστημονική, τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη.”
Ας ελπίσουμε ότι η διακήρυξη της Europeana θα ληφθεί υπόψη και θα ταρακουνήσει αρκετούς από τους ιθύνοντες των ελληνικών μουσείων και αρχείων που διαφυλάσσουν το υλικό που διαθέτουν θέτοντας περιορισμούς και το πουλώντας το σαν να τους ανήκει. Πόσο ευχάριστο, πόσο υπεύθυνο και πραγματικά ουσιαστικό θα ήταν εάν τα προγράμματα ψηφιοποίησης που διαφημίζουν όλοι αυτοί οι οργανισμοί, είχαν ως αποτέλεσμα την ελεύθερη διάθεση αυτού του υλικού στο διαδίκτυο; Πόσο άχρηστη είναι αυτή η ψηφιοποίηση όταν αυτή παραμένει “κλειδωμένη” στους υπολογιστές του κάθε ιδρύματος; Ένα ανέκφραστο ακόμη όραμα, είναι η συνεργασία της Wikipedia και με ελληνικά ιδρύματα για την φιλοξενία του ψηφιοποιημένου υλικού στα εγχειρήματα του Wikimedia. Κάτι αντίστοιχο με αυτό που έχουν κάνει ιδρύματα (μουσεία, αρχειοθήκες, βιβλιοθήκες κλπ.) σε άλλα κράτη, που είχε ως αποτέλεσμα την ελεύθερη διάθεση εκατοντάδων χιλιάδων φωτογραφιών στο Wikimedia Commons. Ας ελπίσουμε να γίνει κάποτε δυνατό.
Φοβάμαι αγαπητέ μου ότι με τις ευχές δεν λύνονται αυτά τα ζητήματα. Αν και δεν είμαι ειδικός στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, θεωρώ ότι τα συμφέροντα γύρω από την διακίνηση, αναπαραγωγή και εμπορία του περιεχομένου είναι πολύ ισχυρά και σε κάθε περίπτωση μπορούν να επιβάλλουν την πολιτική τους.
Πίσω από τις μεγάλες διακηρύξεις και αρχές, που είναι πάντα επιθυμητές …δυστηχώς βρίσκονται άνθρωποι ιδιοτελείς και άπληστοι που συμπεριφέρονται ως ιδιοκτήτες της πνευματικής κληρονομιάς του παρελθόντος. Όσοι εμείς δεν κάνουμε κάτι για να αλλάξει αυτό, τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει…
Λυπάμαι αν ακούγεται πεσιμιστικό…, αλλά είναι η άποψή μου.
Θεωρώ ότι υπάρχει ελπίδα και πιστεύω ότι υπάρχουν και άνθρωποι σε αυτά τα ιδρύματα που μπορούν να στηρίξουν μια αλλαγή νοοτροπίας. Δεν νομίζω ότι είναι απλά θέμα συμφερόντων, αλλά κυρίως νοοτροπίας. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτό το υλικό δεν δημοσιεύεται ποτέ, άρα δεν φέρνει ούτε έσοδα ούτε τίποτε.
Συμφωνώ απόλυτα με τις θέσεις που εκφράζονται στο κείμενό σας, με τις θέσεις και το πνεύμα της Wikipedia γενικότερα, καθώς επίσης και στις διακηρύξεις της Europeana. Είμαι, δηλαδή, ένθερμος θιασώτης του κινήματος “ανοιχτής πρόσβασης στη γνώση”. Θέλω μάλιστα να σας διαβεβαιώσω ότι το Ίδρυμα Ευγενίδου επεξεργάζεται ήδη ψηφιακά το υλικό που διαθέτει και το οποίο θα είναι σύντομα ελεύθερο στη διάθεση των χρηστών του Διαδικτύου. Εξυπακούεται, φυσικά, ότι και όλα τα δικά μου κείμενα (οποιασδήποτε μορφής) και των συνεργατών μου είναι ήδη ελεύθερα στο κοινό είτε μέσα από τις ιστοσελίδες του Ιδρύματος (www.eugenfound.edu.gr), είτε μέσα από τα άρθρα της Βικιπαίδειας, της Europeana, των διαφόρων μπλογκ κλπ.
Δύο ακόμη μικρές αλλά ουσιαστικές διευκρινήσεις: 1) Το Ίδρυμα Ευγενίδου σε όλα τα 56 χρόνια της ύπαρξής του δεν έχει επιβαρύνει τον κρατικό κορβανά (δηλαδή τον Έλληνα φορολογούμενο) ούτε κατά μία δραχμή (ή τώρα τελευταία κατά ένα ευρώ) και στηρίζεται αποκλειστικά σε ιδίους πόρους, και 2) Ούτε εγώ ούτε οι συνεργάτες μου ανήκουμε σ’ εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που είναι “πρόθυμοι να δώσουν κάτι ελεύθερα και δωρεάν” γιατί “έχουν να κερδίσουν κάτι από αυτό” (που αναφέρετε στο κείμενό σας με τίτλο “Copyleft και προπαγάνδα”). Θαύμαζα, άλλωστε, ανέκαθεν ανθρώπους όπως εσείς και οι χιλιάδες χρήστες-συγγραφείς που διαθέτουν εθελοντικά “άπειρες” ώρες σε ένα έργο κοινής ωφέλειας όπως είναι η Βικιπαίδεια. Σας διαβεβαιώνω ότι όλοι μας στο Ίδρυμα Ευγενίδου είμαστε αρωγοί σ’ αυτή την ανιδιοτελή και αξιέπαινη προσπάθεια, και ελπίζω βάσιμα ότι σιγά-σιγά θα αλλάξει ριζικά και η νοοτροπία κι άλλων πολλών. Εύχομαι κάθε δύναμη σε τέτοιες προσπάθειες.
Διονύσης Π. Σιμόπουλος
Σας ευχαριστώ πολύ για το σχόλιό σας. Πράγματι δείχνετε έμπρακτα όλα τα παραπάνω με την συνεισφορά σας και την απελευθέρωση των κειμένων σας, και αποδεικνύετε το παραπάνω που έγραψα, ότι πιστεύω πως υπάρχουν και άνθρωποι σε αυτά τα ιδρύματα που μπορούν να στηρίξουν μια αλλαγή νοοτροπίας. Η συνεισφορά σας είναι μεγάλης σημασίας προσθήκη στην Βικιπαίδεια και άλλα παρόμοια εγχειρήματα.
Πολλές ευχαριστίες στον κ. Σιμόπουλο για την έμπρακτη αντιμετώπισή του σχετικά με το ελεύθερο περιεχόμενο. Θα σημειώσω όμως ότι στο site http://www.eugenfound.edu.gr κάτω-κάτω φαίνεται: ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ © 2007. Εκεί λοιπόν, εφόσον αυτό είναι εφικτό από το ίδρυμα και πράγματι οι θέσεις του κου Σιμόπουλου μεταφράζονται και σε θέσεις του ιδρύματος, θα έπρεπε να γράφει cc-by-sa ή κάτι παρόμοιο. Γεράκι, είμαι σίγουρος ότι θα καθοδηγήσεις τον κο Σιμόπουλο κατάλληλα, εγώ δεν παρακολουθώ τη σελίδα σου εδώ.
FocalPoint ο της Βικιπαίδειας
Φοβάμαι αγαπητέ μου ότι με τις ευχές δεν λύνονται αυτά τα ζητήματα.
Αν και δεν είμαι ειδικός στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, θεωρώ
ότι τα συμφέροντα γύρω από την διακίνηση, αναπαραγωγή και εμπορία
του περιεχομένου είναι πολύ ισχυρά και σε κάθε περίπτωση μπορούν να
επιβάλλουν την πολιτική τους. Πίσω από τις μεγάλες διακηρύξεις και
αρχές, που είναι πάντα επιθυμητές …δυστηχώς βρίσκονται άνθρωποι
ιδιοτελείς και άπληστοι που συμπεριφέρονται ως ιδιοκτήτες της
πνευματικής κληρονομιάς του παρελθόντος. Όσοι εμείς δεν κάνουμε
κάτι για να αλλάξει αυτό, τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει…
Λυπάμαι αν ακούγεται πεσιμιστικό…, αλλά είναι η άποψή μου.