Εδώ και τρία χρόνια, περισσότεροι από 200 φοιτητές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ήρθαν σε επαφή με την Wikipedia, είτε για να την αναλύσουν είτε για να την εμπλουτίσουν. Τόσο οι ίδιοι, όσο και η Wikipedia, κερδίζουμε από αυτή τη σχέση.
Η πρώτη επαφή της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την Wikipedia, έγινε μέσα από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Επιστήμη του Web, όπου μέσα από αυτό αναπτύχθηκε η ελληνική έκδοση της DBpedia και σταδιακά εμπλουτίστηκε και βελτιώθηκε. Μετά από παρουσιάσεις στους μεταπτυχιακούς φοιτητές σχετικά με την λειτουργία των προτύπων του MediaWiki, αυτοί μπόρεσαν να δημιουργήσουν νέα infoboxes, να διορθώσουν παλιότερα και να δημιουργήσουν την οντολογία για εισαγωγή των πληροφοριών από την Wikipedia στην DBpedia. Το ίδιο έκαναν για άλλες δύο χρονιές, ενώ παράλληλα δημιούργησαν και σημαντικά λήμματα σχετικά με τα μαθηματικά.
Στην πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ, λίγα μέτρα μακρύτερα από την Μαθηματική Σχολή, βρίσκεται η Ιατρική Σχολή. Στο προπτυχιακό μάθημα της Ιατρικής Εκπαίδευσης, για δύο χρονιές ζητήθηκε ως εργασία η μετάφραση ιατρικών λημμάτων. Στοχεύοντας στην ποιότητα αντί την ποσότητα μεταφρασμένων λημμάτων, οι φοιτητές σχημάτισαν ομάδες δυο-τριών ατόμων για να δουλέψουν στο ίδιο λήμμα. Αυτό έδωσε το πλεονέκτημα της πολυπεξεργασίας, που βοήθησε στην διόρθωση σφαλμάτων και επίλυση προβλημάτων από τους ίδιους τους φοιτητές. Από μια λίστα προτεινόμενων θεμάτων, αρκετοί είχαν επιλέξει να μεταφράσουν featured articles από την αγγλική Wikipedia, και σε αρκετές περιπτώσεις η μετάφραση δεν υπολείπεται σε τίποτε το πρωτότυπο λήμμα. Φαίνεται ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν αναγνωριστεί ως αξιόλογα και στην ελληνική Βικιπαίδεια, απλά επειδή κανείς δεν σκέφτηκε να τα προτείνει!
Εργαστήριο εκμάθησης επεξεργασίας στη Μαθηματική Σχολή του ΑΠΘ.
Ακολουθώντας την προηγούμενη εμπειρία, το ίδιο μοντέλο εργασίας μεταφέρθηκε αυτή τη χρονιά και στο προπτυχιακό τμήμα της Μαθηματικής Σχολής. Αυτή την φορά όμως εμπλουτίστηκε όχι μόνο με την δυνατότητα επεξεργασίας κάθε λήμματος από πολλούς φοιτητές αλλά και εκτός από την επιτόπου εκπαίδευση πάνω στη Wikipedia, τους ενισχύσαμε με την ύπαρξη Online Ambassadors που έχουν ως σκοπό να καθοδηγήσουν και να συμβουλέψουν τους φοιτητές και να τους βοηθήσουν σε όποιο πρόβλημα τους προκύψει. Για τα προτεινόμενα θέματα μετάφρασης, μια προτιμούμενη προτεραιότητα δόθηκε για λήμματα σε κλάσεις ανώτερης ποιότητας και ύψιστης ως μέσης σπουδαιότητας. Από ότι φαίνεται θα είναι επίσης μια πετυχημένη εργασία που θα ενισχύσει την ελληνική Wikipedia με μια σειρά καλών λημμάτων.
Η μετάφραση λημμάτων της Wikipedia είναι κάτι που ενισχύει τους φοιτητές με την τριβή τους στην ορολογία της επιστήμης τους, όπως π.χ. στην ιδιαίτερα δύσκολη ιατρική ορολογία. Ιδιαίτερα εκεί, η γενική ομολογία είναι ότι δεν θα μπορούσε κανείς εύκολα να μεταφράσει κείμενα με ιατρικούς όρους, χωρίς να έχει άμεση σχέση με το αντικείμενο: κατ’ελάχιστο να είναι φοιτητής ιατρικής. Άρα αυτή η περίπτωση είχε κέρδος και για τις δυο πλευρές: οι φοιτητές μάθαιναν καλύτερα την ιατρική ορολογία σε δύο γλώσσες και η Wikipedia κέρδισε αρκετά πολύ καλά λήμματα που αλλιώς θα δημιουργούνταν δύσκολα. Επίσης, τόσο στην ιατρική όσο και στα μαθηματικά, οι φοιτητές είχαν την ευκαιρία να ασχοληθούν με εκλαϊκευτικά κείμενα που θα είχαν ως αποδέκτη το ευρύ κοινό και όχι κάποιον ακαδημαϊκό όπως ο καθηγητής τους, και άρα να χρησιμοποιήσουν ένα διαφορετικό τρόπο γραφής.
Τα παραπάνω προγράμματα έγιναν δυνατά μέσα από την συνεργασία με OKFN-Greece και τους διδάσκοντες του ΑΠΘ που δείχνουν ενδιαφέρον για το αντικείμενο. Βεβαίως, έχουν υπάρξει και άλλες προσπάθειες σε άλλες σχολές και πανεπιστήμια της Ελλάδας, αλλά με μικρότερο αντίκτυπο, τουλάχιστον για την ελληνική Βικιπαίδεια. Αποτελούν σημαντικούς σταθμούς για την μελλοντική επέκταση και λειτουργία παρόμοιων προγραμμάτων και σε άλλες σχολές και πανεπιστήμια της Ελλάδας. Άλλωστε, σε κάθε βήμα προχωράμε σε κάτι ακόμη καλύτερο, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες γραμμές του Wikipedia Education Program. Ήδη, ένας από τους παραπάνω καθηγητές έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ένταξη ενός εκτεταμένου προγράμματος περισσότερων εβδομάδων για το επόμενο έτος. Μπορεί να δούμε κάτι καλό!
Καθυστερημένα κάνω σήμερα μια ανακεφαλαίωση για την συμμετοχή μου στο Wikimania στην Χάιφα του Ισραήλ. Το καλοκαίρι και κάποιες αντικειμενικές δυσκολίες δεν μου επέτρεψαν να καθίσω αρκετή συνεχόμενη ώρα με ησυχία…
Καταρχήν θα πρέπει να πω ότι ήταν κάτι το καταπληκτικό, με τέλεια οργάνωση και καταπληκτικό περιβάλλον. Φοβερή εμπειρία για εμένα, που μου έχει κάνει πολύ εντονότερη την επιθυμία να κάνω ότι μπορώ καλύτερο για την Wikipedia και τα υπόλοιπα εγχειρήματα.
Το Wikimania μετά τους τυπικούς χαιρετισμούς ξεκίνησε με τον χαιρετισμό και την παρουσίαση/αποτίμηση των πεπραγμένων του Ιδρύματος Wikimedia και τα μελλοντικά σχέδια που υπάρχουν από την διευθύντριά του την Sue Gardner. Αυτά περιγράφονται στο Wikimedia Strategic Plan και περιλαμβάνουν δραστηριότητες για:
αύξηση των αναγνωστών
αύξηση των άρθρων
αύξηση του ποσοστού των άρθρων υψηλής και ύψιστης ποιότητας κατά 25%
αύξηση των ενεργών συντακτών στους 250.000
αύξηση γυναικών συντακτών και συντακτών από το νότιο ημισφαίριο
Ο απολογισμός περιλάμβανε αναφορές στις
προσπάθειες για την δημιουργία ενός WYSIWIG επεξεργαστή (δηλαδή επεξεργαστή κειμένου στην Βικιπαίδεια «τύπου word» χωρίς να χρειάζεται να γράφει κανείς κώδικα)
διάφορα project (που παρουσιάστηκαν και εκτενέστερα) για την διατήρηση των νέων χρηστών
δραστηριοποίηση στην εκπαίδευση, όπου υπάρχουν αρκετά project σε πανεπιστήμια όπου οι φοιτητές ως εργασία γράφουν άρθρα
διάφορες ενέργειες για την προώθηση της Βικιπαίδειας στην Ινδία και την Βραζιλία (όπου συγκεκριμένα εστιάζει αυτή την στιγμή το WMF ως test fields)
Ακολούθως το ΔΣ του Ιδρύματος ανέβηκε (σχεδόν) σύσσωμο και απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού. Συνοπτικά
στην ανησυχία για την πτώση του αριθμού των συντακτών η Phoebe Ayers απάντησε ότι οποιαδήποτε αντιμετώπιση θα γίνει έτσι ώστε να έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα
στην ανησυχία για το μήπως μέσα από διάφορα project και εργαλείο η ΒΠ καταλήξει να γίνει κοινωνικό δίκτυο, ο Jimmy Wales απάντησε ότι δεν θα ήθελε κάτι τέτοιο, τα κοινωνικά δίκτυα τα κάνεις όταν δεν έχεις κάποιο άλλο στόχο, αλλά και ότι το να λες σε κάποιο χρήστη «ευχαριστώ για την συνεισφορά σου» δεν είναι κακό. Η Kay Walsh από τη μεριά της απάντησε ότι το κοινωνικό δίκτυο είναι δεδομένο, το πως λειτουργεί είναι κάτι διαφορετικό.
στο ερώτημα για το αν το Ίδρυμα θα δημιουργήσει νέα βικιεγχειρήματα, ο Jimmy Wales απάντησε ότι δεν έχει νόημα η συνεχής δημιουργία εγχειρημάτων και ότι το Ίδρυμα δεν έχει φροντίσει αρκετά για κάποια από τα υπάρχοντα εγχειρήματα όπως το Βικιλεξικό και τα Βικινέα (ειδικά για τα τελευταία είπε ότι δεν πηγαίνουν καθόλου καλά).
Άλλες ερωτήσεις αφορούσαν τα chapters, την δραστηριοποίηση στην Αφρική (βλ. παραπάνω) και την διασφάλιση της χρηματοδότησης. Παρουσίασεις:
Δεν θα καταγράψω όλες τις παρουσιάσεις που παρακολούθησα αλλά μόνο επιλεκτικά ή για ότι θυμάμαι ή κράτησα σημειώσεις.
Μια από αυτές ήταν του Marc Miquel που παρουσίασε την μελέτη του πάνω στην αυτοαναφορικότητα των εθνών στις σχετικές γλωσσικές βικιπαίδειες. Τα αποτελέσματά του ήταν από 20 βικιπαίδειες ότι με διακυμάνσεις μεταξύ 25-45% των άρθρων αφορούν άρθρα για τοπικά θέματα και την εθνική ιστορία. Το συγκεκριμένο ήταν πολύ ενδιαφέρον, καθώς η πρόσφατη πρόχειρη έρευνα που έκανε ο Egmontaz έδειξε πολύ χειρότερη κατάσταση για την ελληνική βικιπαίδεια.
Σε session για την χρήση wiki στην εκπαίδευση, καθηγητές παρουσίασαν (σε ξεχωριστές παρουσιάσεις) τα project τους που εφάρμοσαν σε διάφορες σχολές. Ένα παράδειγμα ήταν η δημιουργία ενός wiki (proteopedia.org) από καθηγητές χημείας για την εκμετάλλευσή του στα μαθήματα. Ένα άλλο, που παρουσίασε ο Ory Amitay ήταν για την χρήση wiki σε μάθημα μεθοδολογίας της ιστορίας όπου παρατήρησε θεαματικά αποτελέσματα στους φοιτητές. Η παρουσίαση του Frank Schulenberg («Taking WP in higher education«) αφορούσε το πως κατάφεραν να εισάγουν την ΒΠ στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και αλλού ως αποδέκτη των εργασιών των φοιτητών. Βοηθητικό υλικό, εκπαίδευση καθηγητών, φοιτητών, βοηθοί κλπ, με ανάλυση της μεθοδολογίας για την ομαλή εισαγωγή της χωρίς προβλήματα.
Η δεύτερη ημέρα ξεκίνησε με μια εκπληκτική παρουσίαση από τον dr Joseph Reagle για το «ευτυχές ατύχημα» της επιτυχίας της εγκυκλοπαίδειας η οποία βέβαια και σύμφωνα με όσα παρουσίασε είχε κατά κάποιο τρόπο προφητευτεί.
Από τις ενδιαφέρουσες ομιλίες ήταν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι βικιπαίδειες σε γλώσσες που κινδυνεύουν και φυσικά η παρουσίαση από την Ηλέκτρα της μελέτης της για την καμπάνια της ελληνικής βικιπαίδειας.
Ένα πολύ ενδιαφέρον project ήταν μια μέθοδος/εργαλείο για την «αόρατη» συνεργασία μεταξύ διαφορετικών wikipedia για την ενημέρωση βιογραφιών με ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα. Ειδικά σε μικρές βικιπαίδειες αλλά ακόμη και στην αγγλική πολλές βιογραφίες ανθρώπων που έχουν ήδη πεθάνει δεν καταγράφουν αυτό το γεγονός καθώς δεν έγινε ευρύτερα γνωστό. Το εργαλείο εκμεταλλεύεται την κατηγοριοποίηση με έτη γέννησης/θανάτου και βρίσκει ασυνήθιστα μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους (π.χ. 130 ετών – μάλλον έχει πεθάνει) ή αυτούς που σε κάποια βικιπαίδεια έχουν καταγραφεί ως νεκροί αλλά όχι σε άλλες. Με πολύ ενδιαφέρον για την εφαρμογή του στην ελληνική βικιπαίδεια προσχώρησα σε αυτό το project.
Παρουσιάσεις σχετικές με την διατήρηση και την εύκολη προσαρμογή νέων χρηστών ήταν ενδιαφέρουσες. Υπάλληλοι του Wikimedia παρουσίασαν νέες λειτουργίες στο wiki που είτε έχουν ήδη εφαρμοστεί ή δοκιμάζονται (Article Feedback Tool, WikiLove) είτε είναι ακόμη πειραματικές (MoodBar, Global Profile).
Πολύ ενδιαφέρουσα ήταν η παρουσίαση από τους Ρώσους για το εκκολαπτήριο νέων άρθρων και νέων χρηστών της ρώσικης βικιπαίδειας, όπου έχει δημιουργηθεί και συντηρείται ένα ολόκληρο «παράρτημα/οδηγός» εντός της βικιπαίδειας όπου οι νέοι χρήστες μπορούν να πειραματιστούν με τα νέα άρθρα τους και να έχουν όση βοήθεια χρειάζονται χωρίς φόβο να τους δαγκώσει κάποιος παλιός χρήστης ή να διαγραφεί άμεσα το άρθρο τους μόνο και μόνο επειδή δεν ξέρουν πως να το στήσουν.
Μια πολύ καλή παρουσίαση ήταν με τίτλο Where Wikipedia has gone wrong, what we can do to bring it back on track, όπου διαπίστωσα πραγματικά προβλήματα που έχουμε και στην ελληνική ΒΠ (για παράδειγμα την έννοια της εγκυκλοπαιδικότητας αλλά και της ουδετερότητας που αναλύθηκε πολύ καλά από τον παρουσιαστή και πάσχει με τον ίδιο τρόπο στην ελληνική ΒΠ). (slides). Και άλλες παρουσιάσεις είχαν παρόμοιο περιεχόμενο σχολιάζοντας το αρνητικό φαινόμενο της γραφειοκρατικότητας και του υπερβολικού αριθμού διαδικασιών και κανόνων που βαραίνουν την ουσιαστική λειτουργία και εργασία στην ΒΠ.
Την τρίτη ημέρα παρακολούθησα το session με παρουσιάσεις σχετικά με τις συνεργασίες με πινακοθήκες, μουσεία, αρχεία και βιβλιοθήκες (σε συντομία: GLAM) όπου πήρα πολλές πληροφορίες και υπέροχες ιδέες που θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε στην Ελλάδα (και όχι μόνο για την ΒΠ αλλά και για άλλα βικιεγχειρήματα όπως τα Commons και η Βικιθήκη).
Ακολούθως σχετικά με την κοινότητα, η παρουσίαση Wikis Love Leaders! ήταν πολύ ενδιαφέρουσα όπως και η παρουσίαση Identity, Reputation, and Gratitude από τον Brandon Harris με αντικείμενο την ανάγκη για τρόπους και λειτουργίες που να μας θυμίζουν ότι πίσω από τα usernames υπάρχουν άνθρωποι και να χρησιμοποιούμε αντίστοιχη συμπεριφορά.
Στο τελευταίο session έγινε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση αλλά και συζήτηση με παρόν το ΔΣ του Wikimedia για την υποψηφιότητα και το τι μπορούμε να κάνουμε για την ανακήρυξη της WP ως Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Ομολογώ ότι άκουσα επιχειρήματα (υπέρ και κατά) και εναλλακτικές απόψεις που δεν περίμενα.
Το κλείσιμο του συνεδρίου έγινε από τον Jimmy Wales με μια καταπληκτική ομιλία (το είπα το πόσο καλά οι αμερικανοί ξέρουν να ξεσηκώνουν το κοινό;). Επισήμανε το πόσο πολύπλοκο είναι το σύστημα και το wiki για νέους χρήστες, το πόσες λειτουργίες θα έπρεπε να τροποποιηθούν για να μην μπερδεύουν και να μην αχρηστεύουν τις προσπάθειες όσων δεν ξέρουν «τα πάντα». Είπε ότι θα πρέπει να διορθωθούν αρκετά πράγματα και στις διαδικασίες, στην νοοτροπία και το πως αντιμετωπίζονται οι νέοι χρήστες έτσι ώστε να μπορούμε να προχωρήσουμε ακόμη παραπέρα.
με τον Nartay Ashim από το Καζακστάν
Δεν μπορώ να περιγράψω εύκολα τον ενθουσιασμό μου στο Wikimania. Το να μιλάω με τόσο κόσμο από ολόκληρο τον πλανήτη για πράγματα που μας ενθουσιάζουν και έχουμε αφιερώσει την μισή ζωή μας γι’αυτό, το να συστηνόμαστε στον διπλανό μας όπου και όποτε απλά τύχει να σταθούμε κάπου, το να περπατάω στον διάδρομο και κοιτώντας τα καρτελάκια να αναγνωρίζω ονόματα και usernames ανθρώπων με τους οποίους είτε έχω μιλήσει είτε απλά γνωρίζω που κινούνται και τι κάνουν και ποια είναι η συνεισφορά τους, το να έρχονται άλλοι να μου
με τον Jimmy Wales
μιλήσουν απλά επειδή είδαν το όνομά μου στο δικό μου καρτελάκι, το να με αγκαλιάζουν άνθρωποι που δεν τους είχα δει ποτέ ξανά αλλά ήξεραν το «geraki», το να δίνουν τόσες καλές ιδέες, το να δίνουν ενθάρρυνση για να αντιμετωπίσουμε όσα προβλήματα έχουμε, ήταν κάτι που με κρατάει ακόμη τόσο μα τόσο ενθουσιασμένο. Ανατρίχιασα από την συγκίνηση δυο φορές: στην έναρξη του συνεδρίου και στην λήξη του. Και ήμουν τόσο μα τόσο περήφανος που στην λήξη, όταν καλούσε ο Jimmy Wales τους συνέδρους να σηκωθούν αντίστροφα σύμφωνα με την χρονιά από την οποία ξεκίνησαν στην Βικιπαίδεια, ήμουν από τους πολύ λίγους που σηκώθηκαν όταν φώναξε ‘2003′!!!
Εδώ και κάποιες ημέρες το Wikimedia Deutchland έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία για την αναγνώριση και συμπερίληψη της Wikipedia ως Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και συμπερίληψή της στον σχετικό κατάλογο.
Αν η εκστρατεία πετύχει, η Wikipedia θα είναι η πρώτη ψηφιακή τοποθεσία που θα συμπεριληφθεί σε αυτό τον κατάλογο.
Η Wikipedia στην πραγματικότητα ανταποκρίνεται σε μια σειρά κριτηρίων της UNESCO:
«να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας».
«να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μία πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου».
Ορίστε, δύο από τα δέκα κριτήρια πληρούνται (χρειάζεται μόνο ένα για να γίνει αποδεκτή μια υποψηφιότητα).
Όπως γράφει και ο σχετικός ιστότοπος, «τι, αν ο καθένας έχει ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο της ανθρώπινης γνώσης; Μέσα στα τελευταία 10 χρόνια, αυτή η φαινομενικά ουτοπική ιδέα έχει οδηγήσει σε τίποτα λιγότερο από τη μεγαλύτερη συλλογή ανθρώπινης γνώσης που δημιουργήθηκε ποτέ. Ανεξάρτητη, ανεμπόδιστη πρόσβαση και μη εμπορική». Αυτό το επίτευγμα έκανε την Βικιπαίδεια πρωτοπόρο της πολιτισμικής αλλαγής, επειδή η Βικιπαίδεια μετέφερε την παράδοση της ανταλλαγής γνώσης στη νέα ψηφιακή εποχή. Δημιουργώντας έτσι, ένα μοναδικό χώρο ανταλλαγής γνώσης στην ιστορία του πολιτισμού.»
Ένα σημαντικό κέρδος από την εκστρατεία, ακόμη και αν δεν πετύχει, θα είναι ότι το κοινό θα μάθει, ως άμεσο αποτέλεσμα της εκστρατείας, ότι η Wikipedia «αντιπροσωπεύει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής ιδιοφυΐας» και ότι «παρουσιάζει μια σημαντική ανταλλαγή ανθρώπινων αξιών, σε μια έκταση του χρόνου, ή σε μία πολιτιστική περιοχή του κόσμου». Το κοινό θα μάθει τι κάνει η Βικιπαίδεια, πώς λειτουργεί, ποια είναι η ηθική πίσω από αυτή.
Αυτό που χρειάζεται είναι να έχουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους που θα υπογράψουν το αίτημα, το οποίο θα παρουσιαστεί στην UNESCO. Από την έναρξη της εκστρατείας μέχρι σήμερα, έχουν υπογράψει σχεδόν 10.000 άνθρωποι.
