Χθες στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση με θέμα «Το πρόγραμμα ψηφιοποίησης της Google και οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων και Ελλήνων εκδοτών & συγγραφέων» με την συμμετοχή του εκπρόσωπου του Google Ευρώπης, Santiago de la Mora και κάποιων εκδοτών. Οι εντυπώσεις και πληροφορίες που αποκόμισα:
Το Google Books σε κάθε περίπτωση έχει ψηφιοποιήσει και θα συνεχίσει να ψηφιοποιεί εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία από όλο τον κόσμο στα οποία θα μπορεί να γίνεται αναζήτηση στο πλήρες κείμενό τους και ανάγνωση μέρους ή ολόκληρου του βιβλίου. Έχει ήδη ψηφιοποιήσει ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων που δεν προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα (πριν το 1923) και πλέον προχωρά στην ψηφιοποίηση και έργων που καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα. Αυτό το κάνει χωρίς την έγκριση από τους κατόχους των δικαιωμάτων (εκδότες ή συγγραφείς) συνεπώς ξεκάθρα παραβιάζει τα δικαιώματά τους. Φυσικά κάποιοι από αυτούς έχουν εναντιωθεί και εν μέσω αγωγών, εγκλήσεων και αντεγκλήσεων έχει δημιουργηθεί μια πλατφόρμα αδειοδότησης στην οποία οι εκδότες/δημιουργοί θα μπορούν να κάνουν opt-in ώστε να μπορέσουν να κάνουν κάτι (αλλά ουσιαστικά υποκείμενοι σε εκβιασμό).
Συγκεκριμένα η πλατφόρμα προβλέπει ότι το Google Books θα ψηφιοποιήσει ΟΛΑ τα βιβλία χωρίς εξαίρεση. Από αυτά θα προβάλλονται αποτελέσματα στις αναζητήσεις και το Google Books θα μπορεί να εισπράττει αντίτιμο για την προβολή/πώληση/download ολόκληρου ή μέρους του βιβλίου.
Τι μπορούν να κάνουν οι εκδότες/δημιουργοί; Ένας εκδότης ή συγγραφές ο οποίος θα έχει αντιληφθεί τι γίνεται, μπορεί να μπει στην συμφωνία για να αποσύρει τα βιβλία του ώστε να μην εμφανίζεται το περιεχόμενο στις αναζητήσεις και να μην μπορεί να πωληθεί. Εναλλακτικά μπορεί να λάβει 60$ για κάθε βιβλίο του που δεν κυκλοφορεί στις ΗΠΑ, και ένα ποσοστό επί των πωλήσεων μέσω ενός Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης.
Τα προβλήματα; Πολλά.
Ένα είναι ένα μεγάλο μέρος έργων, αυτά που λέγονται “ορφανά”, δηλαδή βιβλία τα οποία πλέον δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο, πιθανώς ο εκδοτικός οίκος που τα έχει κυκλοφορήσει έχει κλείσει, και ο συγγραφέας δεν μπορεί να βρεθεί. Πρακτικά το Google κάνει hijack όλων αυτών των έργων χωρίς την άδεια των δικαιούχων όπως προβλέπεται από τον νόμο. Αυτοί δεν είναι μέρος της συμφωνίας. Απών μέλος από την συμφωνία όμως μπορεί να είναι και ένας εκδότης ή συγγραφέας που απλά δεν ασχοληθεί με το να κάνει το opt-in σε αυτή. Και σε αυτή την περίπτωση τα έργα του θα υπάρχουν στο Google Books (και ουσιαστικά θα πωλούνται) χωρίς την άδειά του και χωρίς δική του αποζημίωση.
Το Google ορίζει ως “εμπορικά διαθέσιμα” βιβλία αυτά που πωλούνται από καταστήματα στις ΗΠΑ. Δηλαδή μπορεί ένα βιβλίο να είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα (ίσως και best seller) αλλά όχι στις ΗΠΑ, και σε αυτή την περίπτωση το μόνο που θα μπορεί να λάβει ο εκδότης/συγγραφέας θα είναι 60$ άπαξ. Στην σημερινή εποχή αυτός ο ορισμός είναι αυθαίρετος και σύμφωνα με το συμφέρον του Google, αφού το διαδίκτυο έχει καταργήσει τέτοιους περιορισμούς και οποιοσδήποτε πολίτης της ΗΠΑ είναι πολύ εύκολο να αγοράσει ένα τίτλο από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου όπως η Ελλάδα.
Οι τιμή “αποζημίωσης” (για τα “μη εμπορικά διαθέσιμα¨) και τα ποσοστά (για τα “εμπορικά”) ορίζονται μονομερώς από την συμφωνία. Δεν πέφτει λόγος σε έναν εκδότη/συγγραφέα για το πόσο κοστολογεί το έργο του, και δεν μπορεί να κάνει άλλη συμφωνία με το Google. Αν δεν δεχτεί αυτή την συμφωνία, δεν θα πάρει τίποτε.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η συμφωνία είναι προϊόν ενός διακανονισμού μεταξύ του Google και ομάδας εκδοτών που κατέθεσε συλλογική αγωγή εναντίον της (στις ΗΠΑ). Αυτός ο διακανονισμός θα πρέπει να επικυρωθεί από δικαστήριο (το φθινόπωρο/χειμώνα).
Δικά μου σχόλια:
Το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι εκδότες και συγγραφείς του κόσμου θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τον εκβιασμό στον οποίο τους υποβάλλει η Google θα πρέπει να τους κάνει να σκεφτούν ότι έχουν μείνει πολύ πίσω και προσκολλημένοι σε παλιές νοοτροπίες για την διακίνηση των έργων τους. Το ότι τόσα έργα που είναι ουσιαστικά “κλειδωμένα” επειδή είναι ορφανά (και συνεπώς δεν μπορεί να τα δημοσιεύσει κανείς αφού δεν μπορεί να πάρει την άδεια) θα γίνουν διαθέσιμα στο κοινό είναι πολύ καλό για το κοινό. Μιλάμε για εκατομμύρια βιβλία που δεν μπορούν να είναι διαθέσιμα επειδή απλά δεν τα εκδίδει κανείς σήμερα. Γιατί κλειδώνονται τα έργα; Μα επειδή η περίοδος προστασίας τους έχει τραβήξει τόσο μακριά που είναι πρακτικά αδύνατο να ανιχνευθεί ο δικαιούχος μιας πνευματικής ιδιοκτησίας για μπορέσει κάποιος να πάρει μια ρητή άδεια δημοσίευσης ώστε να είναι νόμιμος και να είναι σίγουρος ότι δεν θα μπλέξει αναδημοσιεύοντας ένα κατά τα άλλα ξεχαμένο έργο π.χ. του μεσοπόλεμου ή της δεκαετίας του 1960.
Εβδομήντα (70) χρόνια προστασίας μετά τον θάνατο του δημιουργού (ή κατά περίπτωση, μετά την πρώτη δημοσίευση) είναι υπερβολικά πολλά και ήδη καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της λογοτεχνικής, μουσικής και εικαστικής παραγωγής από καταβολής κόσμου. Ένα όριο που τραβιέται συνεχώς και ξεχειλώνει για να προστατευθούν λίγα και συγκεκριμένα έργα, απομακρύνει από το κοινό ένα τεράστιο αριθμό άλλλων έργων.
Κάποτε θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους το κοινό, οι δημιουργοί και κυρίως οι νομοθέτες ότι θα πρέπει να φροντίσουμε ότι πέρα από την προστασία της δημιουργίας για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα ώστε να υπάρχει και κίνητρο δημοσίευσης, τα έργα θα πρέπει να γίνονται κοινό κτήμα πριν ξεχαστούν ολότελα αν δεν τα διασώσει μια μονοπωλιακή εταιρία στις ΗΠΑ με εκβιαστικούς όρους.
Σύνδεσμοι:
- Η Αρχική σελίδα πληροφοριών από την Google. (στα Ελληνικά)
- Η σελίδα Βοήθειας (FAQ) (στα Ελληνικά)
- Το κείμενο της Συμφωνίας (“κατεβάστε” το σε μορφή PDF) από τον ΟΣΔΕΛ (στα Ελληνικά)
- ΠΕΡΙΛΗΨΗ του κειμένου της Συμφωνίας (“κατεβάστε” το σε μορφή PDF) από τον ΟΣΔΕΛ (στα Ελληνικά)
- Η Συμφωνία διακανονισμού (πλήρης με όλες τις επισυνάψεις) (στα Αγγλικά)
